Các loại máy lọc nước bể cá cảnh

Chào mừng bạn đến với thế giới thú vị của nuôi cá cảnh!

Là một chuyên gia chăm sóc bể cá với nhiều năm kinh nghiệm, tôi hoàn toàn hiểu rằng việc chọn loại máy lọc bể cá phù hợp có thể khiến người mới bắt đầu cảm thấy bối rối và choáng ngợp. Giữa vô số loại, thương hiệu, và thông số kỹ thuật, đâu mới là sự lựa chọn phù hợp cho bể cá đầu tiên của bạn?

Đừng lo lắng!

Hướng dẫn toàn diện này được Relax Aquarium thiết kế đặc biệt để “vén màn bí ẩn” về các loại máy lọc nước bể cá cảnh, giúp bạn tự tin đưa ra quyết định sáng suốt, tạo nền tảng vững chắc cho một hệ sinh thái bể cá khỏe mạnh và rực rỡ.

Hãy cùng bắt đầu hành trình tìm hiểu này!

Tại Sao Máy Lọc Lại Quan Trọng Đến Vậy?

Hãy hình dung bể cá của bạn như một thế giới thu nhỏ khép kín. Không giống như tự nhiên, nơi có dòng chảy, mưa và hệ vi sinh vật rộng lớn để làm sạch, bể cá hoàn toàn phụ thuộc vào chúng ta để duy trì môi trường sống an toàn cho cá và cây thủy sinh. 

Máy lọc chính là “lá phổi” và “hệ thống xử lý nước thải” của thế giới thu nhỏ đó. Nó đảm nhiệm 3 nhiệm vụ sinh tử:

1. Loại Bỏ Chất Thải Hữu Cơ: Phân cá, thức ăn thừa, mảnh vụn cây thủy sinh… nếu tích tụ sẽ phân hủy tạo ra amoniac (NH3/NH4+) cực độc cho cá.
2. Phân Hủy Chất Độc: Biến đổi amoniac độc hại thành nitrit (NO2-) vẫn độc, rồi tiếp tục thành nitrat (NO3-) ít độc hơn nhờ vào vi khuẩn có lợi sống trong máy lọc.
3. Duy Trì Chất Lượng Nước: Làm trong nước, tạo dòng chảy giúp oxy hòa tan tốt hơn và ngăn ngừa sự phát triển của tảo, nấm mốc.

Vậy nếu không lọc nước bể cá thì sao?

• Nước nhanh chóng bị ô nhiễm, đục ngầu, có mùi hôi.
• Nồng độ các chất độc hại (amoniac, nitrit) tăng cao, gây ngộ độc cho cá.
• Cá bị stress, biếng ăn, dễ mắc bệnh.
• Thiếu oxy khiến cá phải ngoi lên mặt nước để thở hoặc thậm chí chết ngạt.
• Tảo và vi khuẩn có hại bùng phát, làm mất thẩm mỹ và ảnh hưởng đến sức khỏe của cá.
• Hệ vi sinh có lợi không thể phát triển, chu trình nitơ bị phá vỡ.
• Người chơi phải thay nước liên tục, tốn nhiều thời gian và công sức.

Không có máy lọc phù hợp và hoạt động hiệu quả, chất lượng nước sẽ suy giảm nhanh chóng, dẫn đến stress, bệnh tật và thậm chí tử vong cho cá. Hiểu rõ các loại máy lọc nước bể cá cảnh chính là bước đầu tiên thiết yếu!

Hiểu Rõ 3 Chức Năng Lọc Cơ Bản

Trong các loại máy lọc nước bể cá cảnh, dù là loại gì, cũng đều hoạt động dựa trên sự kết hợp của 3 chức năng lọc cơ bản này.

Hiểu chúng giúp bạn chọn và sử dụng máy lọc hiệu quả:

Lọc Cơ Học (Mechanical Filtration)

Nó Là Gì?

Đơn giản là quá trình “lọc vật lý”, giữ lại các chất thải rắn, hữu cơ lơ lửng trong nước như phân cá, thức ăn thừa, mảnh vụn…

Tại Sao Quan Trọng?

• Làm trong nước: Giúp nước bể luôn trong veo, đẹp mắt.
• Ngăn ngừa tắc nghẽn: Loại bỏ rác thô trước khi chúng làm tắc các lớp lọc sinh học phía sau.
• Giảm gánh nặng cho lọc sinh học: Các chất hữu cơ lớn nếu không được loại bỏ sẽ nhanh chóng phân hủy tạo ra nhiều chất độc hơn, buộc vi khuẩn có lợi phải làm việc quá sức.

Vật Liệu Phổ Biến: Bọt biển (foam), mút (sponge), sợi quấn (filter floss), túi lọc..

Lưu Ý Quan Trọng: Vật liệu lọc cơ học cần được rửa sạch định kỳ (dùng nước bể cũ, không dùng nước máy có clo!) để loại bỏ rác tích tụ, tránh tắc nghẽn dòng chảy và trở thành nguồn ô nhiễm

Lọc Sinh Học (Biological Filtration)

Nó Là Gì? 

Đây là “trái tim” thực sự của hệ thống lọc, nơi diễn ra quá trình chuyển hóa chất độc nhờ các vi khuẩn có lợi (Nitrosomonas, Nitrobacter, Nitrospira…) bám trên bề mặt vật liệu lọc. Chúng ăn amoniac và nitrit, thải ra nitrat ít độc hơn.

Tại Sao Quan Trọng?

• Xử lý chất độc: Đây là cách DUY NHẤT để loại bỏ amoniac và nitrit độc hại một cách bền vững.
• Thiết lập chu trình Nitơ: Tạo nên “chu trình nitơ” – quá trình tự nhiên giữ cho nước an toàn cho cá.
• Nền tảng ổn định: Một hệ lọc sinh học mạnh mẽ là chìa khóa cho sự ổn định lâu dài của bể cá.

Vật Liệu Phổ Biến: Vật liệu có diện tích bề mặt cực lớn để vi khuẩn bám vào sinh sôi: vòng sứ (ceramic rings/bioballs), đá nham thạch (lava rock), bóng nhựa sinh học (K1 media), bọt biển/mút dày đặc (dành cho vi khuẩn), một số loại sỏi đặc biệt…

Lưu Ý Quan Trọng:

KHÔNG BAO GIỜ rửa sạch vật liệu sinh học bằng nước máy hoặc thay toàn bộ cùng lúc! Clo và nước sạch sẽ tiêu diệt toàn bộ vi khuẩn có lợi, gây "sụp chu trình" cực kỳ nguy hiểm. Chỉ rửa nhẹ nhàng trong nước bể cũ khi thấy tắc nghẽn nghiêm trọng.

Cần thời gian để thiết lập: Hệ vi sinh cần vài tuần để phát triển đủ mạnh ("chu trình bể cá"). Kiên nhẫn và đừng thả cá quá sớm!

Càng nhiều diện tích bề mặt, càng tốt! Đầu tư vào vật liệu lọc sinh học chất lượng là rất đáng giá.

Lọc Hóa Học (Chemical Filtration):

Nó Là Gì? 

Sử dụng các vật liệu đặc biệt để hấp thụ hoặc trung hòa các chất hòa tan không mong muốn trong nước qua phản ứng hóa học.

Tại Sao Quan Trọng? 

Giúp giải quyết các vấn đề cụ thể một cách nhanh chóng:

• Khử mùi hôi, màu vàng (than hoạt tính).
• Loại bỏ dư lượng thuốc, kim loại nặng (than hoạt tính).
• Hấp thụ phosphate (PO4) ngăn tảo (vật liệu hấp thụ phosphate).
• Giảm nitrat (NO3) (vật liệu hấp thụ nitrat, lọc kỵ khí).
• Ổn định độ pH, độ cứng (than bùn, đá vôi…).

Vật Liệu Phổ Biến: Than hoạt tính (activated carbon), nhựa trao đổi ion (resins – như Seachem Purigen), vật liệu hấp thụ phosphate, zeolite…

Lưu Ý Quan Trọng:

Không phải lúc nào cũng cần thiết: Lọc hóa học là “hỗ trợ đặc biệt”, không thay thế được lọc cơ học và sinh học. Đừng lạm dụng nếu không có vấn đề cụ thể.
-
Có hạn sử dụng: Vật liệu lọc hóa học (đặc biệt là than hoạt tính) sẽ bão hòa sau một thời gian (thường 2-4 tuần) và cần được thay thế định kỳ, nếu không chúng sẽ nhả ngược chất độc trở lại nước.
-
Có thể loại bỏ thuốc trị bệnh: Than hoạt tính sẽ hấp thụ hầu hết các loại thuốc. Ngưng sử dụng than khi đang trị bệnh cho cá.

Các Loại Máy Lọc Bể Cá Phổ Biến (Và Ai Phù Hợp Với Loại Nào?)

Giờ chúng ta đã hiểu các chức năng, hãy cùng khám phá các dạng máy lọc phổ biến trên thị trường, ưu nhược điểm của từng loại để bạn dễ dàng lựa chọn:

Máy Lọc Treo (Hang-On-Back – HOB):

Vị trí: máy được treo ở thành sau bể cá, với phần thân chính của bộ lọc nằm bên ngoài và một ống hút nước cùng một phần máng trả nước được đặt bên trong bể. Thiết kế này giúp tiết kiệm không gian bên trong bể và dễ dàng thao tác bảo trì.

Nguyên lý hoạt động: Nước được bơm hút lên từ bể vào một khay lọc bên trong máy, chảy qua các lớp vật liệu lọc (thường là bọt biển/mút cơ học và hộp than hoạt tính) rồi chảy trở lại bể như một thác nước nhỏ, tạo oxy.

Máy Lọc Thùng (Canister Filter)

Vị trí: Máy lọc thùng thường được đặt bên ngoài bể cá, phổ biến nhất là trong tủ hoặc dưới chân bể. Vị trí này giúp tiết kiệm không gian và giữ cho khu vực xung quanh bể cá gọn gàng.

Nguyên lý hoạt động: Nước được hút từ bể (thường qua ống hút) xuống thùng, đi qua nhiều ngăn chứa các loại vật liệu lọc khác nhau (cơ học, sinh học, hóa học) một cách tuần tự, rồi được bơm trở lại bể qua ống xả (có thể gắn vòi sen, ống mưa…).

Phù Hợp Nhất Với: Bể cá cảnh nước ngọt trung bình đến lớn, bể thủy sinh trồng nhiều cây, bể nuôi cá lớn hoặc nhiều cá, người chơi có kinh nghiệm hơn hoặc sẵn sàng học hỏi.

Máy Lọc Trong Bể (Internal Filter / Power Filter)

Vị trí lắp đặt: Đặt hoàn toàn bên trong bể cá, thường gắn bằng giác hút lên thành bể.

Nguyên lý hoạt động: Nước được hút qua buồng chứa vật liệu lọc (bông lọc, than hoạt tính, sứ lọc…), sau đó trả lại vào bể dưới dạng nước sạch.

Phù Hợp Nhất Với: Bể cá mini, bể nuôi tép, bể cá bột, bể cách ly, bể dưỡng cá, hoặc làm lọc phụ hỗ trợ dòng chảy cho bể lớn.

Máy Lọc Thác (Sponge Filter / Bọt Biển)

Gồm một khung nhựa gắn ống nhựa nối lên mặt nước và một miếng mút/bọt biển bao quanh khung.

Sử dụng kết hợp với máy sục khí (air pump): khí nén đi vào ống tạo lực hút nước qua lớp mút (lọc cơ học), đồng thời vi khuẩn có lợi phát triển trên bề mặt mút (lọc sinh học). Bọt khí nổi lên tạo oxy.

Phù Hợp Nhất Với: Bể cá bột, bể nuôi tép, bể cách ly/bệnh viện, bể dưỡng cá, bể sinh sản, hoặc làm lọc sinh học phụ cực kỳ tốt cho bất kỳ bể nào.

Lọc Đáy (Undergravel Filter – UGF)

Vị trí lắp đặt: Được đặt hoàn toàn bên dưới lớp nền (sỏi, cát) của bể cá. Lọc đáy bao gồm một tấm lưới hoặc các tấm mô-đun được đặt trên đáy bể, với các ống nâng (lift tubes) kéo dài lên trên mặt nước, thường được gắn với máy sủi khí hoặc máy bơm nhỏ.

Nguyên lý hoạt động: Có hai cách phổ biến:

• Dạng hút kéo (Standard Flow): Nước từ bể được hút xuống dưới lớp nền qua các khe hở của tấm lọc, sau đó được kéo lên bởi luồng khí từ máy sủi hoặc bơm qua ống nâng, trả lại nước sạch lên mặt. Quá trình này đồng thời kéo theo cặn bẩn và chất thải xuống dưới tấm lọc.
• Dạng hút đẩy (Reverse Flow): Nước được bơm từ ống nâng xuống dưới tấm lọc, sau đó được đẩy ngược lên qua lớp nền, mang theo oxy và chất dinh dưỡng đến hệ vi sinh vật trong nền.

Phù Hợp Nhất Với: Người chơi rất có kinh nghiệm, hiểu rõ và cam kết bảo trì nghiêm ngặt; bể chỉ dùng sỏi nền cỡ vừa, không trồng cây cần nền dinh dưỡng.

So Sánh Nhanh Các Loại Máy Lọc

Đặc Điểm	Lọc Treo (HOB)	Lọc Thùng (Canister)	Lọc Trong Bể (Internal)	Lọc Thác (Sponge)	Lọc Đáy (UGF)
Giá Thành	Trung bình	Cao	Rất rẻ	Rất rẻ	Trung bình
Độ Khó Lắp/Bảo Trì	Dễ	Khó	Rất dễ	Rất dễ	Khó (bảo trì)
Công Suất Lọc	Tốt (nhỏ-trung)	Rất mạnh (trung-lớn)	Yếu (rất nhỏ)	Yếu (cơ học)	Trung bình
Lọc Sinh Học	Trung bình	Rất tốt	Yếu	Rất tốt	Tốt (nếu bảo trì tốt)
Lọc Cơ Học	Tốt	Rất tốt	Trung bình	Kém	Trung bình
Lọc Hóa Học	Có (thường tích hợp)	Tùy biến cao	Không/Hạn chế	Không	Không
Tiếng Ồn	Trung bình (nước chảy)	Thấp	Thấp	Trung bình (máy sục)	Thấp
Chiếm Diện Tích	Ngoài bể (thành sau)	Ngoài bể (dưới tủ)	Trong bể	Trong bể	Dưới nền
Phù Hợp Bể	Nhỏ – Trung (200L)	Trung – Lớn (>200L)	Rất nhỏ (<60L)	Nhỏ, bể tép, bể phụ	Tùy thiết kế

Bước Chọn Máy Lọc Cho Người Mới Bắt Đầu (Đơn Giản & Hiệu Quả):

1. Xác Định Kích Thước Bể Của Bạn (Lít): Đây là yếu tố QUAN TRỌNG NHẤT.
2. Tính Toán Lưu Lượng Lọc Cần Thiết: Nguyên tắc chung: Tổng lưu lượng máy lọc trong 1 giờ (Lít/giờ) nên gấp ít nhất 4-5 lần thể tích bể (Lít). Ví dụ:
   • Bể 50L => Cần máy lọc có lưu lượng khoảng 200 – 250 Lít/giờ.
   • Bể 100L => Cần máy lọc có lưu lượng khoảng 400 – 500 Lít/giờ.
   • Lưu ý: Đây là lưu lượng danh định của máy. Lưu lượng thực tế có thể thấp hơn do vật liệu lọc gây tắc. Chọn dư ra một chút (gấp 5-6 lần) luôn tốt hơn là thiếu!
3. Chọn Loại Máy Lọc Phù Hợp Dựa Trên Bảng So Sánh:
   • Bể < 60L: Lọc trong bể (Internal) hoặc Lọc thác (Sponge) là lựa chọn tốt, giá rẻ, dễ dàng. Lọc thác ưu tiên hơn nếu nuôi cá bột/tép.
   • Bể 60L – 200L: Lọc treo (HOB) là sự lựa chọn TỐI ƯU cho người mới: cân bằng giữa hiệu quả, giá cả và dễ sử dụng. Có thể kết hợp thêm 1 lọc thác nhỏ để tăng cường sinh học và oxy.
   • Bể > 200L: Nên đầu tư Lọc thùng (Canister) để đảm bảo công suất lọc đủ mạnh và hiệu quả sinh học cao. Nếu mới chơi bể lớn, hãy tìm hiểu kỹ cách lắp đặt và bảo trì lọc thùng.
4. Xem Xét Đặc Điểm Bể:
   • Loại cá: Cá ăn nhiều, thải nhiều (như cá vàng, cá chép…) cần lọc MẠNH hơn (chọn lưu lượng cao hơn, ưu tiên lọc thùng cho bể lớn).
   • Cây thủy sinh: Bể nhiều cây cần dòng chảy nhẹ nhàng hơn để không làm cây bật gốc. Lọc thùng dễ điều chỉnh dòng chảy hơn lọc treo.
   • Không gian: Đảm bảo có chỗ để lọc treo hoặc tủ đựng lọc thùng.
5. Đầu Tư Vào Vật Liệu Lọc Sinh Học: Dù chọn loại lọc nào, hãy đảm bảo bạn có đủ vật liệu lọc sinh học chất lượng (vòng sứ, đá nham thạch…) trong máy. Đây là khoản đầu tư đáng giá nhất cho sự ổn định lâu dài.

Lời Khuyên Vàng & Các Sai Lầm Cần Tránh:

• “Chu Trình Bể Cá” Là Bắt Buộc: Đừng vội thả cá ngay sau khi lắp lọc! Máy lọc MỚI chưa có vi khuẩn có lợi. Bạn PHẢI thực hiện “chu trình bể cá” (cycling) trong ít nhất 4-6 tuần để nuôi cấy vi khuẩn trước khi thả cá. Đây là bước QUAN TRỌNG NHẤT để cứu sống cá của bạn!
• Đừng “Sạch Sẽ” Quá Mức: Rửa vật liệu lọc sinh học bằng nước máy hoặc thay toàn bộ cùng lúc là THẢM HỌA! Bạn đang giết chết toàn bộ vi khuẩn có lợi. Chỉ rửa nhẹ vật liệu cơ học bằng nước bể cũ khi cần.
• Không Bao Giờ Tắt Lọc: Máy lọc cần chạy 24/7 để duy trì oxy cho vi khuẩn và xử lý nước liên tục. Tắt lọc vài giờ có thể làm vi khuẩn chết hàng loạt.
• Chọn Lọc Đủ Mạnh: “Lọc càng mạnh càng tốt” (trong giới hạn không tạo bão trong bể). Lọc yếu là nguyên nhân hàng đầu gây chết cá ở người mới. Ưu tiên chọn lọc dư công suất.
• Kiên Nhẫn Là Chìa Khóa: Hệ vi sinh cần thời gian để phát triển. Đừng nản lòng nếu nước đục nhẹ trong giai đoạn đầu chu trình. Kiểm tra nước bằng bộ test (amoniac, nitrit, nitrat) thường xuyên.
• Đọc Kỹ Hướng Dẫn Sử Dụng: Mỗi loại lọc có đặc điểm riêng. Hiểu cách tháo lắp, vệ sinh từng phần cụ thể của máy bạn mua.

Kết Luận:

Việc tìm hiểu và chọn đúng loại máy lọc bể cá không phải là nhiệm vụ bất khả thi, ngay cả khi bạn mới bắt đầu! Bằng cách hiểu rõ 3 chức năng lọc cơ bản, đánh giá ưu nhược điểm của từng loại máy lọc phổ biến, và áp dụng các bước chọn lọc đơn giản cùng lời khuyên vàng, bạn đã nắm trong tay chìa khóa để thiết lập một hệ thống lọc hiệu quả – nền tảng cho một bể cá khỏe mạnh và đẹp mắt.

Hãy nhớ: Kiên nhẫn, không sạch sẽ quá mức, và đầu tư vào lọc sinh học là những điều tối quan trọng. Đừng ngại đặt câu hỏi tại các diễn đàn hoặc cửa hàng cá cảnh uy tín. Mọi chuyên gia đều từng là người mới bắt đầu như bạn. Hãy tận hưởng hành trình khám phá thú vị này, và chúc bạn sớm sở hữu một bể cá rực rỡ sắc màu!

Máy Lọc tràn trên (Top Overflow Filter)

Vị trí lắp đặt: Thường là một hộp lọc dài đặt trên thành bể cá. Nước được bơm từ bể lên hộp lọc, chảy qua các ngăn chứa vật liệu lọc rồi tràn trở lại bể.

Nguyên lý hoạt động: Nước từ bể được bơm lên ngăn đầu tiên của hệ thống lọc. Sau đó, nước sẽ tràn từ ngăn này sang ngăn khác, đi qua các lớp vật liệu lọc để loại bỏ cặn bẩn, độc tố và chuyển hóa các chất có hại. Cuối cùng, nước sạch sẽ tràn trở lại bể cá qua ngăn cuối cùng.

Máy lọc tràn dưới (Sump Filter / Bottom Overflow Filter)

Vị trí lắp đặt: Đặt dưới đáy bể cá (thường là trong tủ dưới chân bể). Nước từ bể chính được dẫn xuống bể lọc phụ (sump) thông qua một ống tràn, chảy qua các ngăn lọc rồi được bơm trở lại bể chính.

Nguyên lý hoạt động: Nước từ bể chính tràn qua một ống tràn (hoặc hộp tràn) xuống ngăn đầu tiên của bể lọc dưới. Nước sau đó chảy tuần tự qua các ngăn, đi qua các vật liệu lọc khác nhau. Sau khi được lọc sạch, nước sẽ được bơm trở lại bể chính.

Cách lựa chọn loại máy lọc bể cá phù hợp

Nếu bạn mới bắt đầu, hay thậm chí đã chơi cá cảnh một thời gian nhưng vẫn băn khoăn về cách chọn máy lọc, nội dung dưới đây sẽ giúp bạn tháo gỡ mọi thắc mắc. Chúng ta sẽ cùng nhau đi sâu từng bước, chọn đúng máy lọc – không chỉ vì cá, mà còn vì niềm vui và sự thư giãn mà bể cá mang lại mỗi ngày.

Dung tích bể – Kích thước bể

Trước khi nghĩ đến bất kỳ loại máy lọc nào, bạn cần nắm chắc thể tích (lít) hoặc kích thước (dài x rộng x cao) của bể cá.

Vì sao điều này quan trọng?

Bởi lưu lượng nước của máy lọc (thường tính bằng LPH, tức lít/giờ) phải phù hợp với dung tích thực tế để đảm bảo quá trình lọc diễn ra hiệu quả.

• Bể nhỏ (dưới 50 lít): Thường chỉ cần máy lọc mini, lưu lượng từ 100–200 LPH là đủ. Nếu chọn máy quá mạnh, dòng chảy có thể quá mạnh khiến cá nhỏ bị căng thẳng.
• Bể vừa (50–200 lít): Nên chọn máy lọc có lưu lượng từ 200–600 LPH, tùy loại cá và trang trí trong hồ (cây thủy sinh, hòn non bộ…).
• Bể lớn (trên 200 lít): Lưu lượng 600 LPH trở lên sẽ đảm bảo bể luôn trong tình trạng tuần hoàn nước liên tục, giúp oxy hoà tan tốt hơn và giảm tích tụ chất thải.

Bạn có thể tự tính lưu lượng cần thiết:

Lưu lượng tối thiểu = Thể tích bể (lít) × 4–5

Nghĩa là toàn bộ lượng nước trong bể sẽ được máy lọc đẩy qua hệ lọc ít nhất 4–5 lần mỗi giờ.

Với bể cá dễ nuôi, thông thường 4 lần/giờ đã đủ. Nếu bạn nuôi cá khó tính hay hồ thủy sinh, tăng lên 5–6 lần/giờ sẽ tốt hơn.

Loại cá nuôi – Mỗi loại cá giống là một câu chuyện riêng

Không phải tất cả các loài cá đều “gây ô nhiễm” như nhau. Một số loài cá sản sinh chất thải nhiều hơn và đòi hỏi môi trường nước sạch sẽ hơn.

Các nhóm cá khác nhau tạo ra lượng chất thải khác nhau:

• Cá nhiệt đới phổ thông (Betta, Guppy, Tetra, Cá vàng nhỏ…): Khối lượng chất thải tương đối thấp, máy lọc cơ bản với lưu lượng vừa phải và hệ lọc sinh học+ cơ học sẽ đáp ứng tốt.
• Cá lớn hoặc cá nhiều chất thải (Cá la hán, Cá rồng, Cá lau kiếng…): Tạo ra nhiều phân và thức ăn thừa, cần máy lọc có lưu lượng mạnh, kèm theo hệ lọc sinh học (bio-media) lớn để men vi sinh có nơi phát triển.
• Hồ cá thủy sinh, hồ tép cảnh: Yêu cầu nước thật sạch, ít tạp chất, nên ưu tiên máy lọc tạo dòng nhẹ, có thể kết hợp lọc tràn (trên thành bể) và nhiều vật liệu lọc lọc vi sinh.

Bên cạnh đó, mật độ nuôi cũng tác động lớn: nuôi dày (trên 5 cm cá/lít nước) thì lượng chất thải tích tụ nhanh chóng, bắt buộc bạn chọn máy lọc mạnh và thường xuyên bảo trì. Nếu bạn chỉ nuôi vài chú cá với mật độ thưa, có thể tiết kiệm hơn với máy lọc nhỏ, nhưng vẫn đảm bảo thay nước định kỳ.

Lời khuyên từ Relax: nếu bạn nuôi cá nhạy cảm, hãy ưu tiên máy lọc có thể điều chỉnh dòng chảy hoặc dùng thêm van giảm dòng.

Lựa chọn loại máy lọc dựa trên ưu – nhược điểm từng loại

Việc lựa chọn loại máy lọc phù hợp cho bể cá đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì môi trường nước sạch và ổn định cho sinh vật sống trong bể. Mỗi loại máy lọc đều có những ưu – nhược điểm riêng, phù hợp với từng nhu cầu và quy mô bể cá.

• Máy lọc trong thường có thiết kế nhỏ gọn, dễ lắp đặt và giá thành thấp, thích hợp cho các bể cá mini hoặc trung bình, tuy nhiên hiệu suất lọc không cao và dễ bị tắc nếu không vệ sinh thường xuyên.
• Máy lọc ngoài có khả năng lọc mạnh, đa tầng lọc và ít chiếm diện tích trong bể, rất phù hợp với bể lớn hoặc nuôi cá cảnh cao cấp, nhưng giá thành và chi phí bảo trì thường cao hơn.
• Máy lọc tràn (lọc trên hoặc lọc dưới) cung cấp hiệu quả lọc sinh học cao, dễ tùy chỉnh theo nhu cầu, song đòi hỏi kỹ thuật lắp đặt và không gian phù hợp.

Trở lại phần “Phân loại các loại máy lọc bể cá” các bạn sẽ hiểu rõ cặn kẽ hơn!

Đảm bảo lưu lượng nước (LPH) phù hợp với thể tích bể

Như đã đề cập, một nguyên tắc đơn giản là đảm bảo lưu lượng máy lọc gấp từ 4–5 lần thể tích bể mỗi giờ. Ví dụ, bể 100 lít thì bạn chọn máy lọc có lưu lượng tối thiểu 400–500 LPH. Đối với hồ nhiều cá, bạn có thể tăng lên 6–7 lần/giờ để đảm bảo môi trường ổn định hơn.

Tuy nhiên, bạn cũng cần chú ý đến:

• Vị trí lắp đặt: Vị trí ống hồi (return) nên đặt sao cho nước từ máy lọc được phân bổ đều khắp bể, tránh tạo điểm chết trong hồ, nơi tảo và cá bệnh tật dễ tích tụ.
• Khả năng điều chỉnh lưu lượng (flow control): Một số máy lọc cho phép bạn giảm lưu lượng nếu dòng chảy quá mạnh, rất hữu ích khi bạn muốn nuôi cá ưa nước lặng.
• Tốc độ bơm: Máy lọc công suất càng cao thì tốc độ bơm càng lớn, tuy nhiên tốc độ thực tế có thể giảm khoảng 20–30% khi máy hoạt động lâu ngày hoặc đường ống, vật liệu lọc bị bám bẩn. Bạn nên lựa chọn máy có lưu lượng dư một chút để bù vào tổn hao này.

Kiểm tra khả năng chứa và loại vật liệu lọc

Một chiếc máy lọc tốt phải có không gian đủ lớn để bạn đặt đa dạng vật liệu lọc, bao gồm:

1. Lọc cơ học (Mechanical Filtration): Bông lọc (filter floss), vải lọc, lọc xơ cao su… Giúp giữ lại cặn bẩn, mảnh vụn, lá rêu, thức ăn thừa. Bạn nên chọn bông lọc chất lượng tốt, dày dặn, có thể rửa và tái sử dụng nhiều lần.
2. Lọc sinh học (Biological Filtration): Vật liệu dạng sứ, sứ vi sinh, bio balls, ceramic ring… Đây là nơi vi khuẩn có lợi phát triển, chuyển hóa amoniac (NH₃) và nitrit (NO₂⁻) thành nitrat (NO₃⁻) ít độc hơn. Khuyến nghị chọn lọc có phần chứa nhiều vật liệu sinhh học để tạo môi trường ổn định lâu dài cho hồ.
3. Lọc hóa học (Chemical Filtration): Than hoạt tính, zeolite, resins… Có nhiệm vụ hấp phụ chất độc, mùi hôi, độc tố, tách màu nước. Chỉ cần dùng với mục đích đặc thù (ví dụ: nước sau khi thay substrate, hồ có tảo vàng, hoặc bệnh nấm). Không nhất thiết phải để than hoạt tính liên tục, vì nếu duy trì lâu, than sẽ bị bão hoà, không còn hiệu quả.

Cân nhắc dung tích ngăn chứa:

• Máy lọc thùng thường có khay/layer riêng cho từng cấp lọc, dễ sắp xếp nhiều loại media.
• Máy lọc HOB, Internal, Corner thường có không gian nhỏ hơn, bạn cần ưu tiên thứ tự: bông lọc → sứ vi sinh → than hoạt tính (nếu cần).

Ngoài ra, bạn cũng nên lưu ý: vật liệu lọc sinh học rất quan trọng, không nên tiết kiệm quá mức bằng cách lấp đầy ngăn lọc chỉ bằng bông lọc. Thiếu lớp sinh học đồng nghĩa môi trường vi sinh không ổn định, khiến amoniac và nitrit dễ tăng cao, gây hại cho cá.

Cân nhắc độ ồn nếu cần

Tiếng ồn từ máy lọc có thể ảnh hưởng đến không gian sống, đặc biệt nếu hồ cá đặt trong phòng ngủ, văn phòng hoặc khu vực yên tĩnh.

Các yếu tố gợi ý của bạn:

• Máy lọc thùng: Thường ồn hơn vì có bơm ly tâm đặt ngoài hồ, nhưng nhiều hãng hiện nay đã khắc phục bằng mút chống rung và ống dẫn có lót lớp cách âm. Khi mua, bạn hãy thử bật máy và nghe âm lượng ở khoảng cách 1 mét, nếu chỉ nghe tiếng xì xì đều đặn, không rung lắc mạnh, thì chấp nhận được.
• Máy lọc HOB/Corner/Internal: Thường ồn nhẹ do nước chảy từ trên xuống, tạo tiếng “xì xì”. Để giảm ồn, bạn có thể đặt thêm miếng xốp giảm thanh dưới chân bơm hoặc lắp thêm miếng lưới nước để giảm lực va đập của nước.
• Máy lọc chìm có bơm tích hợp: Độ ồn thường thấp hơn, vì bơm ngập nước, cách âm tự nhiên. Nếu bạn ưu tiên yên tĩnh, đây là lựa chọn ổn, nhưng nhớ kiểm tra công suất có đủ xử lý lượng nước trong bể hay không.

Lựa chọn phù hợp với ngân sách

Tùy mục đích, bạn có thể chọn máy lọc với mức giá tương ứng:

• Ngân sách hạn chế (dưới 500 000 – 1 000 000 VNĐ): Máy lọc trong (internal filter) hoặc lọc góc nhỏ. Phù hợp bể dưới 50 lít, nuôi vài con cá dễ tính. Cần thay bông lọc và vệ sinh thường xuyên, nhưng vẫn đảm bảo nước tương đối sạch.
• Ngân sách trung bình (1 000 000 – 2 000 000 VNĐ): Máy lọc HOB có khả năng điều chỉnh lưu lượng, phù hợp bể 50–150 lít. Nhiều thương hiệu như Atman, SunSun, Eheim mini… có dòng HOB giá tầm trung, chất lượng ổn. Bạn có thể yên tâm dùng từ 1–2 năm mà ít hỏng vặt.
• Ngân sách cao (trên 2 000 000 VNĐ): Máy lọc thùng hoặc lọc tràn chuyên nghiệp. Phù hợp bể lớn (trên 100–200 lít) hoặc hồ thủy sinh, hồ rạn san hô. Ưu điểm: mạnh mẽ, ít phải thay bông lọc; chỉ cần bổ sung media khi cần.

Lời khuyên:

• Hãy xác định rõ bạn nuôi bao nhiêu cá, diện tích bể, và thời gian bạn sẵn sàng dành để bảo trì. Nếu bạn không quá rảnh để tháo ra vệ sinh hàng tuần, đầu tư máy lọc thùng tuy đắt hơn nhưng sẽ giảm tần suất bảo trì.
• Nếu bạn là người mới, hãy ưu tiên máy lọc HOB bởi dễ lắp, dễ bảo dưỡng và có giá hợp lý.

Việc lựa chọn máy lọc bể cá phù hợp đòi hỏi bạn cân nhắc nhiều yếu tố: kích thước bể, loại cá và mật độ nuôi, loại máy lọc dựa trên ưu – nhược điểm, lưu lượng lưu thông nước, khả năng chứa vật liệu lọc, độ ồn và ngân sách. Bằng cách tuân thủ những gợi ý cụ thể trên, bạn sẽ:

1. Bảo vệ sức khỏe cá nuôi: Nước trong sạch, ổn định vi sinh sẽ giúp cá phát triển khỏe mạnh, ít bệnh tật.
2. Tiết kiệm thời gian, công sức: Chọn đúng máy lọc phù hợp sẽ giảm gần như tối đa việc thay nước, vệ sinh bể quá thường xuyên.
3. Tối ưu chi phí: Đầu tư ban đầu hợp lý, tránh việc mua máy lọc quá yếu dẫn đến phải nâng cấp sớm, hoặc ngược lại, mua máy mạnh quá so với nhu cầu gây lãng phí.

Mong rằng với những chia sẻ trên, bạn sẽ tìm được chiếc máy lọc ưng ý, giúp bể cá của bạn luôn xanh sạch, đàn cá vui vẻ bơi lội và bạn có thêm những giây phút thư giãn, hạnh phúc khi ngắm nhìn hồ cá của riêng mình. Chúc bạn thành công và tận hưởng niềm vui chăm sóc cá cảnh!